هنر (Art) بخش مهمی از زندگی ما انسان‌ها به حساب می‌آید. بدون حضور هنر، یک زندگی ماشینی و بی‌روح خواهیم داشت. هنر از چندین هزار سال قبل وجود داشته و مرتب گسترش پیدا کرده است. زیرمجموعه‌های زیادی هنر را تشکیل می‌دهند که شناخت آن‌ها، برای کسانی که می‌خواهند هنر تجربی یا آکادمیک دنبال کنند، ضروری است. در این مقاله با انواع شاخه های هنر آشنا خواهیم شد. همراهِ مجله اون با من باشید 🙂
هنر چیست؟
شاید تعریف هنر یکی از سخت‌ترین کارهای ممکن در جهان باشد. دیدگاه‌های مختلفی راجع به هنر وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. هنر، یک مفهوم را به شکل تاثیرگذار به افراد گوناگون منتقل می‌کند. طوری که احساسات او را تحریک کرده و حالات مختلفی در شخص ایجاد می‌کند. البته دقت کنید که هر هنری، لزوما نمی‌تواند زیبا باشد، اما معمولا آثار هنری زیبا هستند.
می‌خواهید هنر را به بخشی از زندگی خود تبدیل کنید؟ عالی است. بعد از انتخاب رشته مورد علاقه خود، باید آموزش و تمرین را شروع کنید. در رشته‌های هنری کنار مطالعه تئوری مطالب لازم است پروژه‌های واقعی انجام شده را هم ببینید. فرادرس به عنوان یک سایت آموزشی پروژه‌محور، آموزش‌های معتددی برای شاخه های مختلف هنر آماده کرده است. پیشنهاد می‌کنم با کلیک روی لینک زیر، وارد این بخش شوید:
تعاریف هنر از نظر گروه های مختلف
گروهی از افراد هنر را «زیبایی» تعریف می‌کنند. یعنی هر چیزِ زیبایی که انسان می‌سازد را می‌توان هنر نامید. منظور از زیبایی چیست؟ یعنی چیزی که انسان میل دوباره یا چندباره به آن دارد. منظور از زشتی چیست؟ چیزی که انسان تمایلی ندارد دوباره آن را تجربه کند. این تعریف یک ایراد بزرگ دارد؛ یعنی هنر را محدود به نظرِ مخاطب می‌کند. هر چند نظرات مخاطبین اهمیت بسیار زیادی دارد، اما همه چیز نیست.
بعضی از افراد هم هنر را ابزاری برای رشد و تعالی روح انسان در نظر می‌گیرند. یعنی فقط مواردی را هنر می‌دانند که یک تاثیرگذاری مثبت اخلاقی ایجاد کند. البته این نظریه را نمی‌توان به تمام شاخه های هنر بسط داد. برای مثال سعدی در اشعار خود به شکلی بسیار زیبا، مسائل تربیتی و آموزشی را به مخاطب منتقل می‌کرد. اما در هنرهای مهمی مثل خط و خوشنویسی، چطور می‌توان موردی مثل اخلاق‌گرایی را سنجید؟
گروهی از کارشناسان هم هنر را یک کپی کامل از طبیعت می‌دانند. به این شکل که هر چیزی در طبیعت وجود دارد، می‌تواند در هنر هم به کار گرفته شود. این تعریف هم به نوبه خود، تنها یک گوشه کوچک از هنر را در نظر می‌گیرد. تعریف هنر نباید یک‌جانبه باشد. قبل از معرفی شاخه های هنر بیایید دیدگاه بعضی از بزرگان جهان هستی را درباره هنر بخوانیم:
هنر دروغی است که حقیقت را بیان می‌کند.
پیکاسو
هنر، آنچه را طبیعت از تکمیل آن ناتوان است، کامل می‌کند.
ارسطو
هنر ملکه همه دانش‌هایی است که آگاهی را به مردم جهان منتقل می‌کنند.
داوینچی
هنر مهمترین کار و فعالیت ماورای طبیعی مناسب برای زندگی است.
نیچه
هنر معشوقه‌ای حسود است و اگر مردی استعداد نقاشی، شعر، موسیقی، معماری یا فلسفه داشته باشد، شوهری بد و مشکل‌ساز خواهد بود.
رالف والدر امرسون
در هنر، باید وجود ندارد، هنر آزاد است.
واسیلی کاندینسکی
هنر کلید فهم زندگی است.
اسکار وایلد
دانشمندان، علما و بزرگان هر کدام نردبانی برای ترقی دارند، لیکن شاعران و هنرمندان این راه را پروازکنان می‌پیمایند.
ویکتور هوگو
هنر گامی است که از طبیعت به سوی لایتناها برداشته می شود.
جبران خلیل جبران
مثال هایی از هنر در زندگی روزمره ما
- احتمالا صبح در مسیر منزل به محل کار، با هدفون خود موسیقی گوش می‌کنید.
- در اوقات فراغت خود کتاب و رمان می‌خوانید.
- فیلم و سریال‌های مختلفی را دنبال می‌کنید و می‌بینید. تئاتر و سینما هم که به بخش جدانشدنی زندگی ما تبدیل شده‌اند.
- در روزهای تعطیل یا مناسبت‌های خاص، سری به موزه یا مراکز هنری مختلف بزنید.
پس هنر در زندگی روزمره ما حضور فعالی دارد.
معرفی شاخه های هنر
نمی‌توانیم هنر را به چند دسته خاص تقسیم کنیم. شاید در گذر زمان شکل‌های جدیدی از هنر معرفی شوند. اما به هر حال بعضی از آن‌ها طی صدها و هزاران سال قبل وجود داشتند و به مرور توسعه پیدا کردند. در ادامه سعی می‌کنیم اصلی‌ترین شاخه های هنر را معرفی و بررسی کنیم.
1. نویسندگی
نویسندگی یکی از شاخه های هنر است که نیاز به تعریف ندارد. همه می‌دانیم نویسندگی چیست. تاریخچه این هنر به هزاران سال قبل برمی‌گردد. انسان‌های اولیه روی دیواره غارها طرح‌هایی پدید می‌آورند که می‌توانیم آن‌ها را اولین شکل خط و نویسندگی بدانیم. با این حال تاریخ ثبتِ اولین خط به 3500 سال قبل در اطراف بین‌النهرین برمی‌گردد. زمانی که مردم به کمک ابزارآلات و سلاح‌های خود، روی خاک می‌نوشتند. با توسعه خط، نویسندگی هم گسترش پیدا کرد و ادبیات شکل گرفت.
به زبان ساده، نویسنده کسی است که می‌نویسد و کلمات را کنار هم می‌چیند. این نوشتن لزوما نباید داستان و رمان باشد. هر نوع نثری که نوشته می‌شود را می‌توان اثر خلق شده توسط نویسنده دانست. فارغ از ارزش هنری آن. (در ادامه به شکل جداگانه راجع به نظم یا شعر صحبت خواهیم کرد.)
نویسنده‌ها به کمک کلمات، آثاری در فرم‌های رمان، نمایش‌نامه، داستان کوتاه، مقالات، نقد و بررسی‌ها، کتاب‌های علمی، شعر و ترانه و… خلق می‌کنند. نویسنده خوب کسی است که به خوبی از زبان و پتانسیل‌های آن استفاده کند. این افراد نقش پررنگی در توسعه فرهنگ یک جامعه دارند.
در طول چند قرن نویسندگان بزرگ آثار مختلفی به این زیر شاخه هنر اضافه کرده‌اند. از نویسندگان معاصر موفق ایرانی می‌توانیم به این اشخاص اشاره کنیم:
- صادق هدایت
- جلال آل احمد
- نادر ابراهیمی
- صمد بهرنگی
- محمود دولت آبادی
- سیمین دانشور
- و…
نویسندگان سایر جوامع نیز به رشد و توسعه فرهنگ کشور خودشان کمک کردند. نویسنده‌هایی از آمریکا، ژاپن، ایتالیا، روسیه، فرانسه، انگلیس، یونان و… که طی سال‌های گذشته ادبیات را رشد دادند. بعضی از مطرح‌ترین نویسنده‌های جهانی در کل تاریخ عبارتند از:
- هاروکی موراکامی
- استیون کینگ
- جی کی رولینگ
- لئو تولستوی
- آنتوان دوسنت اگزوپری
- آنتون چخوف
- چارلز دیکنز
- و…
2. شعر
به خاطر اهمیت و تاثیر شگفت‌انگیز شعر، آن را به عنوانِ یکی از شاخه های هنر به شکل مجزا بررسی کردیم. شعر (Poetry) کلامی موزون و آهنگین است که با قدرت گرفتن از زیبایی‌های زبان خلق می‌شود.
شعر، تاریخچه بسیار کهنی دارد و در هر جامعه‌ای به شکلی متفاوت توسعه پیدا کرده است. یکی از بزرگترین افتخارات ما تاریخچه غنی شعر در ایران است. بیش از هزار سال است که شاعران مختلف ایرانی، اشعار باارزشی سروده‌اند که در ایران و جهان از آن‌ها صحبت می‌شود.
برای مثال می‌توانیم از رودکی یاد کنیم که به عنوان اولین شاعر مطرحِ شعر کهن در قرن چهار هجری قمری به حساب می‌آید. در طول تاریخ شاعران بزرگی در ایران و جهان این هنر را توسعه داده‌اند.
شاعران بزرگِ ایرانی:
- رودکی
- فردوسی
- نظامی
- سعدی
- مولوی
- حافظ
- خیام
- عطار
- خاقانی
- و…
شاعران بزرگِ جهانی:
- شکسپیر
- گوته
- پابلو نرودا
- ادگار آلن پو
- فدریکو گارسیا لورکا
- جبران خلیل جبران
- ویکتور هوگو
- و…
3. نقاشی
نقاشی، به عنوان یکی از اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین شاخه های هنر در جهان به حساب می‌آید. بعضی از منابع قدمت نقاشی را شش برابر زبان نوشتار می‌دانند. حدود 30 تا 32 هزار سال قبل، تصویری از چند کرگدن در غار شووه، طراحی و نقاشی شده است.
در یک تعریف ساده، نقاشی یعنی اضافه کردن رنگ به سطحی مثل کاغذ یا بوم. نقاشی یکی از شاخه‌های هنرهای تجسمی به حساب می‌آید و ذوق و قریحه نقاش، تاثیر زیادی در افزایش تاثیرگذاری آثار آن دارد.
برخی از معروف ترین نقاشی های جهان:
- مونا لیزا (لبخند ژوکوند): خلق شده توسط لئوناردو داوینچی ایتالیایی
- شب پرستاره: خلق شده توسطِ وینسنت ون گوگ هلندی
- دختری با گوشواره مروارید: خلق شده توسطِ یوهانس فرمیر هلندی
- زایش ونوس: خلق شده توسطِ ساندرو بوتیچلی ایتالیایی
برخی از معروف ترین نقاشی های ایرانی:
- تریاکی ها و حافظ از اسماعیل آشتیانی
- رودکی از حسینِ بهزاد
- تالار آیینه از کمال الملک
- تصویر سلطان حسین بایقرا از بهزاد هراتی
4. خطاطی (خوشنویسی)
شاید در عصرِ جدید و با پیشرفت شگفت‌انگیز تکنولوژی، کمی از اهمیت خطاطی برای عامه مردم کاسته شده باشد. اما هنوز یکی از اصلی‌ترین شاخه های هنر به حساب می‌آید. خطاطی، به زبانِ ساده یعنی زیبا نوشتن. این هنر زیبا در تمام کشورهای دنیا رواج داشته و دارد، اما بیشتر در سرزمین‌های شرقی و کشورِ ما ایران محبوبیت داشته است.
یک خوش‌نویس از ابزارهای متنوعی برای خلق آثار خود استفاده می‌کند. بعضی از این موارد عبارتند از:
- قلم نی یا قلم نی خیزران
- کاغذ (پیشنهاد می‌شود از کاغذهای گلاسه استفاده شود.)
- مرکب یا جوهر
- دوات یا لیقه
- قلمتراش
- سنگ تیزکن قلمتراش
- قلمدان
- قط زن
- زیردستی
- ابزاری برای به هم زدن لیقه و مرکب
- قطره چکان
- مِسطره
5. عکاسی (Photography)
عکاسی یعنی ثبتِ تصویر. یکی از پرطرفدارترین شاخه های هنر که با ظهور گوشی‌های هوشمند، پرطرفدارتر هم شد. امروزه با معرفی مدل‌های متنوع گوشی‌های همراه در بازه‌های قیمتی مختلف، امکان ثبت تصاویر باکیفیت تقریبا برای تمام افراد فراهم شده است.
تاریخچه عکاسی به صدها سال قبل برمی‌گردد و توسط افراد مختلفی در طول تاریخ، توسعه داده شده است. عکاسی به طور کلی به 2 دسته عکاسی آنالوگ و عکاسی دیجیتال تقسیم می‌شود.
6. مجسمه سازی (پیکرتراشی)
یکی از شاخه های هنر است که قدمت بلندبالایی دارد. جالب است بدانید دو مجسمه ونوس برخات رم و ونوس تن تن بیش از 230.000 سال قدمت دارند.!
مجسمه‌سازی یعنی شکل دادن به وسایل مختلف در ابعاد متنوع با مصالحِ گوناگون. مصالحی مثل سنگ، فلز، شیشه، چوب، خاک رس و غیره. برای این‌که یک اثر خلق شده را بتوانیم نوعی مجسمه‌سازی بدانیم، باید در آن تفکر و نوعی خلاقیت وجود داشته باشد.
مجسمه‌سازی در دسته هنرهای تجسمی قرار می‌گیرد. یک مجسمه‌ساز از تکنیک‌ها و فنون مختلفی مثل ریخته‌گری، لحیم‌کاری و جوشکاری استفاده می‌کند.
7. تئاتر
تئاتر یکی از شاخه های هنر است که در گروه هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد. در تئاتر (یا به فارسی نمایش)، یک داستان در برابر بینندگان به اجرا در می‌آید. در اجرای نمایش، می‌توان از ترکیب عناصری مثل حرکت، گفتگو (دیالوگ)، صوت، نور، موسیقی، حرکات موزون و… استفاده کرد. تئاتر به زیردسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. این زیردسته‌ها عبارتند از:
- پانتومیم (به فارسی ادابازی)
- عروسک‌گردانی
- احرای خیابانی
- سیاه‌بازی
- پرده‌خوانی (نقالی)
- تئاترِ سن
- و…
8. سینما
راجع به یکی از پرمخاطب‌ترین شاخه های هنر صحبت می‌کنیم. سینما ترکیبی از هنر و صنعت به حساب می‌آید. یک فیلم سینمایی با کنار هم قرار گرفتن اِلِمان‌هایی مثل تصاویر متحرک (فریم‌ها)، موسیقی، صدا و… به وجود می‌آید.
در مقایسه با سایر شاخه های هنر سینما عمر کوتاه‌تری دارد. برادران لومیر سال 1895 میلادی دستگاهی به نام سینماتوگراف را ساختند که می‌توانست تصاویر متحرک را ثبت کند. البته خالقِ سینما، یک شخص نیست. بلکه افراد زیادی در طول زمان دست به دست هم دادند تا سینما به این شکلی باشد که امروز می‌بینیم.
از سینما به عنوانِ هنر هفتم نیز یاد می‌شود.
9. موسیقی
موسیقی یکی از تاثیرگذارترین و رایج‌ترین شاخه های هنر به حساب می‌آید. در فارسی باستان، به آن خُنیا نیز گفته می‌شود. در تعریف موسیقی، می‌توانیم بگوییم موسیقی، به مجموعه آواهایی که با رعایت یک سری استاندارد (الفبای موسیقی)، احساسات را منتقل می‌کند گفته می‌شود.
10. شیشه گری
به شکل و شمایل دادنِ شیشه توسط هنرمند، هنرِ شیشه‌گری می‌گویند. به این شکل که شیشه را در حرارت بالا ذوب کرده و به حالتِ تقریبا مایع می‌رسند. سپس این مایع را به شکلی که دوست دارند در می‌آورند.
برخی از رایج‌ترین محصولات صنعت و هنر شیشه‌گری لیوان، پارچ، ظرف و ظروف، عینک، در و پنجره و… هستند. تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی برای شیشه‌گیری وجود دارد. این روش‌ها عبارتند از:
- فوتی
- فوتی قالبی
- پِرِسی
11. معماری (Architecture)
شاید با شنیدنِ نام معماری کمی تعجب کنید و برایتان سوال شود چرا این رشته باید جزو شاخه های هنر به حساب بیاید. معماری ترکیبی از هنر و مهندسی است که خروجی آن را در ساخت و ساز انواع ساختمان و سازه‌های مختلف است.
فرهنگ کشورهای مختلف با معماری آن‌ها در گذر زمان گره خورده است. برای مثال معماری ایران بسیار قدیمی بوده و قدمت آن را به پنج هزار سال پیش از میلاد حضرتِ مسیح نسبت داده‌اند. آثار معماری معروف ایرانی گردشگران زیادی را از داخل کشور و سایر کشورها به ایران می‌کشد. بعضی از این آثار معماری را مرور کنیم:
- تخت جمشید
- بیستون
- پاسارگاد
- شهر سوخته
- ارگ بم
- گنبد قابوس
- و…
12. انیمیشن (پویانمایی)
انیمیشن یعنی تصاویر، نقاشی‌ها، عروسک‌ها و… را پشتِ سر هم به حرکت در بیاوریم. به این شکل، توهم حرکت برای مخاطب ایجاد می‌شود. انیمیشن هنر جدیدی است که با پیشرفت تکنولوژی، رشد شگفت‌انگیزی داشته است.
امروزه انیمیشن‌های سه‌بعدی شرکت‌هایی مثل پیکسار و سونی در سراسر جهان میلیون‌ها بیننده دارند. تقریبا 50 سال است که هنر انیمیشن در ایران هم حضور دارد و بعضی از عنوان‌های تولید شده در سال‌های اخیر قابل توجه هستند.
13. رقص
رقص زیرمجموعه‌ای از هنرهای نمایشی به حساب می‌آید. یکی از شاخه های هنر که در زندگی روزمره ما (انواع مراسم شادی) حضوری فعال دارد. رقص مجموعه‌ای از حرکات موزون و هماهنگ است که برای تماشاگر زیبا بوده و احساسات مختلفی در رقصنده و نمایشگر ایجاد می‌کند. موسیقی و رقض با هم گره خورده‌اند و تقریبا بدون هم به کار نمی‌روند.
یک پیشنهادِ جذاب:
خلاقیت در هنر نقشِ اساسی‌ای دارد. به کمک خلاقیت و نوآوری آثار هنری شما بین سایر کارها متمایز شده و به چشم می‌آید. شاید فکر کنید خلاقیت یک مهارت ذاتی‌ست و نمی‌توان آن را یاد گرفت. اما این موضوع کاملا هم درست نیست. روش‌ها و نظریه‌هایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند خلاقانه فکر کنید و ایده‌پردازی کنید. فرادرس در یک آموزش کاربردی، به شکلِ مفصل درباره خلاقیت در هنر صحبت کرده که پیشنهاد می‌کنم با ورود به لینک زیر، این آموزش را تماشا کنید:
جمع بندی نهایی موضوع شاخه های هنر
هنر، دریای بی‌کرانی است که هر کسی در دنیا در گوشه‌ای از آن شنا می‌کند. در این مقاله سعی کردیم به شکل کلی درباره شاخه های هنر صحبت کنیم. انتخابِ شما هر رشته‌ای که بود، باید به شکلِ تخصصی آن را دنبال کنید. در نهایت از شما می‌خواهم این مقاله را برای دوستان‌تان هم بفرستید و در قسمتِ نظرات دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.
بیشتر بخوانید: آموزش تئوری موسیقی به زبان ساده – قدم به قدم بدون پیش‌نیاز
