همه ما بخوبی می دانیم که نفت بعنوان یک مایع گرانبها در جهان شمرده می شود و به این خاطر به آن طلای سیاه می گویند. این نام گذاری به این خاطر است که از نفت خام می توانیم عناصر و مشتقات مختلفی را استخراج کنیم که هرکدام برای صنایع و کارخانجات و کاربردهای متنوعی مورد استفاده قرار می گیرد. می توانیم بگوییم که کاربرد نفت خام در زندگی روزمره ما بسیار زیاد است و از آن نه تنها برای سوخت رسانی و حمل و نقل بلکه برای مصارف گسترده ی دیگری که در ادامه بیان خواهیم کرد کاربرد دارد. این مصارف شامل لوازم آرایشی بهداشتی، مواد پلاستیکی، لاستیک، حتی مواد غذایی و… می شود که هرکدام نیز زیرشاخه های مختلف خود را دارد. در ادامه می خواهیم ضمن آشنایی با نفت خام با انواع کاربردهای آن آشنا شویم.
آشنایی با ماهیت نفت خام
نفت خام بعنوان یک سوخت فسیلی تجدیدناپذیر شناخته می شود که بصورت یک مایع غلیظ، قابل اشتعال و با رنگهایی مانند قهوه ای سوخته، سبز تیره و اغلب سیاه رنگ یافت می شود. نفت خام را این خاطر سوخت فسیلی می نامیم چون بخاطر تحت فشار قرار گرفتن باقیمانده دایناسورها در زیر پوسته ی زمین حاصل شده است.
از طرفی نفت خام یک سوخت تجدیدناپذیر است چون آن سوزانده بشود دیگر مانند آب قابل تجدید و باز فراوری نیست و از بین می رود و تنها آلودگی و دی اکسید کربن بجای می گذارد. از جمله مصارف اصلی نفت خام برای سوزاندن و تولید بنزین جهت حمل و نقل است که البته این مشتقات در پالایشگاه های نفت خام تولید می شوند. چون نفت خام بصورت یک ماده ی غلیظ است که نمی توان از آن برای اشتعال استفاده کرد و به همین خاطر از آن ماده ای بنام بنزین و گازوئیل جهت استفاده در وسایل نقلیه بهره برده می شود.
بررسی اهمیت و نقش مهم نفت خام
همانطور که مشخص است کاربردهای نفت خام بسیار متنوع و زیاد است و وقتی بخواهیم از آنها صحبت کنیم متوجه خواهیم شد که خیلی از اتفاق ها و مسائلی که در طول زندگی روزمره با آنها سروکار داریم به نفت خام وابسته است.
علاوه بر موضوع مهم حمل و نقل برای اینکه بخواهیم در طول فصل سرما گرمای مورد نیاز خانه ها و صنایع را تامین کنیم باید از نفت خام و مشتقات آن استفاده کنیم. از طرفی یک نوع کاربرد نفت خام برای تولید برق در نیروگاه های برقی است که با استفاده از انرژی حاصل شده از سوزاندن نفت می توانیم برق مورد نیاز شهرها را تامین کنیم.
در حال حاضر چون هنوز جایگزین مناسبی برای نفت خام در سراسر جهان نداریم نمی توانیم از کاربردهای مهم آن غافل شویم و باید بدانیم که نفت خام همیشه موجود نیست و یکروزی برای همیشه تمام خواهد شد و بهتر است با آموزش ها و تخصص های لازم بتوانیم جایگزین های مناسبی را برای نفت خام پیدا کنیم. یکی از مباحث های مهم در این زمینه استفاده از فیلم های آموزشی فرادرس است که به ما کمک می کند چطور بتوانیم وابستگی خودمان را به نفت کم کنیم و از انرژی های تجدیدپذیر و جایگزین دیگر استفاده کنیم. حال که به اهمیت در اختیار داشتن نفت خام و ماهیت آن پی بردیم می خواهیم با انواع کاربردهای مهم آن آشنا شویم و بدانیم چه وسایل و صنایعی از نفت خام برای تولید استفاده می کنند.
انواع کاربرد نفت خام در صنایع
بصورت کلی می توانیم بگوییم که از نفت خام در مصارفی مانند تجهیزات ورزشی، لوازم آرایشی و بهداشتی، صنایع غذایی، پزشکی و داروسازی، پوشاک و… می توان استفاده کرد و مطمئنا هرچه تکنولوژی های جدید و فناوری های نوین پیشرفت کرده است کاربردهای نفت خام نیز بیشتر شده است. بصورت کلی نفت خام ماده اولیه ی خیلی از محصولات و کالاها در زندگی روزانه ماست.
این را باید بدانیم که نفت خان در حال حاضر یکی از مهمترین مواد موجود در جهان می باشد که کشورهای زیادی بر سر میادین مشتریک نفتی و گازی با کشورهای همسایه شان اختلاف دارند که نشان از اهمیت بالای طلای سیاه دارد.
کاربرد نفت خام در سوخت و حمل و نقل
نفت خام از جمله مهم ترین مواد در سراسر جهان است که مشتقات آن هم برای همه کاملا مشخص شده هست. یکی از مهمترین انواع کاربرد نفت خام برای تولید بنزین است. بیشتر از 50 درصد نفت خام به بنزین تبدیل خواهد شد و در اصل 70 درصد نفت خام برای حمل و نقل و جابجایی قابل تبدیل و مصرف هست. مهمترین محصولات و مشتقات نفت خام عبارتند از :
- گازوئیل
- بنزین
- نفت چراغ
- نفت دیزل
- سوخت های نفتی
- سوخت های گالنی
که همه ی آنها از نفت خام بدست می آید و از جمله مهمترین و پراستفاده ترین مشتقات آن است. بعد از کاربردهای مهم نفت خام برای تولید سوخت می توانیم موارد متعددی را جهت کاربرد آن در صنایع متعدد نام ببریم که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
تجهیزات ورزشی
باید این مورد را در نظر داشته باشیم که بدون نفت خام نمی توانیم بسیاری از محصولات را در اختیار داشته باشیم که یکی از آنها تجهیزات و وسایل ورزشی است چون از تولید توپ های رشته های مختلف مانند فوتبال، بسکتبال گرفته تا توپ گلف و تنیس با استفاده از نفت خام تولید می شود. در کنار آن باید به چمن مصنوعی برای فوتبال و رشته های دیگر چمنی نیز یاد کنیم که هرکدام بنوعی با نفت خام و مشتقات آن در ارتباط هستند.
عطر و ادکلن
بسیاری از کارخانه های تولید ادکلن و عطر از مواد شیمیایی مصنوعی و مشتقات نفت خام استفاده می کنند. اگر این کارخانجات بخواهند بوهای ماندگار همراه با کاهش قیمت را در دستور کار خود داشته باشند باید از نفت خام استفاده کنند. این نکته را باید بدانیم که نفت خام وقتی بر روی رطوبت دست قرار می گیرد بوی خوشی را از خود ساطع می کند. ماده ای به نام پروپیلن گلیکول وجود دارد که از ترکیبات حاصل از پالایش نفت خام است. البته از این ماده فقط برای عطر و ادکلن استفاده نمی شود و از ان در تولید شامپو، ضد یخ و رنگها نیز استفاده می شود. در نظر داشته باشید که هرکدام از این موارد کاربرد نفت خام به تنهایی و بطور جداگانه برای مصارف گفته شده تولید می شود و بطور مثال نمیتوان از ضد یخ بعنوان شامپو و بالعکس استفاده کرد.
کاربرد نفت در محصولات کشاورزی
از جمله کاربرد های مهم دیگر نفت خام در حوزه کشاورزی است که برای تولید آمونیاک استفاده می شود. کشاورزان از آمونیاک برای نیتروژن و تولید کود کشاورزی استفاده می کنند که در ابتدا فردی به نام فریتس هابر توانسته بود روشی را ابداع کند که تولید آمونیاک را برای کود کشاورزی استفاده کند. کودهای شیمیایی که توسط روش ابداعی هابر درست شده بود توانست تحول بزرگی در پرورش و میزان رشد محصولات کشاورزی داشته باشد که تابحال هم از آن در مقیاس بزرگی استفاده می شود.
کاربرد نفت در داروسازی
بعضی از مواد موجود در صنایع دارویی مانند روغن معدنی و وازلین از محصولات جانبی نفتی هستند که همچنین پایه ی تولید بسیاری از کرم ها و داروهای موضعی نیز از نفت خام گرفته شده است. همچنین بسیاری از داروها دارای مولکول های پیچیده ای هستند که بنیان آنها از مولکول های طبیعی کوچکتر و ساده تر تشکیل شده است که اغلب مواد این محصولات از نفت خام تشکیل شده اند.
کاربرد نفت در صنعت ماهیگیری
یکی دیگر از موارد کاربرد نفت خام مربوط به صنعت ماهیگیری است هرچند شاید بگوییم بارها شده است که نفت از نفتکش ها نشت کرده و دریاها را آلوده کرده است ولی برای صنعت ماهیگیری و لوازم مورد استفاده در آن مواد اولیه نفت خام بسیار مهم و حائز اهمیت هستند. بطور مثال برای تولید چوب ماهیگیری، قایق ماهیگیری، یخدان حمل ماهی ها، جلیقه نجات، طعمه ها و… باید از مواد نفت خام استفاده کنیم.
کاربرد نفت در صنعت پلاستیک سازی
مطمئنا پلاستیک یکی از محصولاتی است که در زندگی امروزی مدرن ما جایگاه مهمی دارد و هر روزه میزان زیادی از حجم پلاستیک از لوازم کامپیوتری گرفته تا یک کیسه پلاستیکی توسط مردم در سراسر جهان استفاده می شود. از محصولات مهی که بعد از جنگ جهانی دوم در صنعت پلاستیک تولید شدند استفاده از موادی مانند پلی استایرن ماده اصلی سازنده فوم پلی استایرن و همچنین کلیرید پلی وینیل یا همان PVC می باشد که همگی از نفت خام بدست آمده است. در حال حاضر نیز مواد پلاستیکی را می توانیم در صنعت خودروسازی، گوشی های موبایل، پوشاک، صنایع ساختمانی و… مشاهده کنیم. بسیاری از مواد سازنده پلاستیکی که در حال حاضر پرکاربرد هستند هم از محصولات نفتی تولید شده اند که اغلب آنها از اولفین ها که شامل پروپیلین و اتیلین هستند ساخته می شوند.
کاربرد نفت در دندانپزشکی
بسیاری از دندان های مصنوعی که می بینیم برخی افراد استفاده می کنند و به شیوه های جدیدی هم تولید می شوند از رنگ دانه های بر پایه ی ماده ی کربن تولید می شوند که این رنگها بیشتر با استفاده از نفت خام، ذغال سنگ و برخی از منابع گیاهی تولید می شوند. این رنگ دانه ها توانسته است تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را کسب کند و همچنین در بسیاری از رنگ های خوراکی که در تولید مواد غذایی و اشپزخانه ها هست یافت می شود.
کاربرد نفت خام در تولید مواد شوینده و رنگ ها
بد نیست بدانیم که یکی از موادی که از پالایش نفت خام بدست می آید تولوئین، زیلین، بنزین و… است که از طریق این مواد پالایش شده می توانیم محصولاتی را مانند مواد شوینده مصنوعی، پارچه برای پوشاک و رنگ ها را تولید کنیم. بنزین و تولوئین مواد اولیه برای ساخت و تولید پلی اورتان را تشکیل می شود. از پلی اورتان برای ساخت روغن ها، سورفاکتانت هاو همچنین چوب لاک استفاده می شود. یکی از اسیدهای مهم صنعتی با نام اسید سولفوریک نیز از عنصر سولفور که از مشتقات مواد نفتی است حاصل شده است.
کاربرد نفت در صنعت خودروسازی
هرچند به این موضوع در بخش تولید لاستیک اشاره کردیم ولی هر خودرو از محصولات و قطعات مختلفی تشکیل شده است که بسیاری از آنها از پلاستیک و مواد تولید شده از نفت خام تشکیل شده است. پس تنها لاستیک های خودرو نیستند که از نفت خام تولید شده است بلکه بسیاری از مواد که بصورت مایعات هستند شامل روغن ترمز، روغن موتور، روغن گیربکس، گریس، روان کننده ها، روغن انتقال و… از مواد نفتی تولید شده اند.
کاربرد نفت خام در لاستیک سازی
یکی از صنایع مهم در زندگی امروزی خودروسازی است که صنایع زیادی در قالب آن قرار گرفته اند و به آن وابسته هستند. از جمله این صنایع وابسته لاستیک سازی است که می دانیم بدون داشتن لاستیک هیچ خودرویی حرکت نمی کند. ماده ی مهمی که می توانیم از آن لاستیک را به شیوه ی امروزی و به صورت مصنوعی تولید کنیم بوتادین نام دارد که از مشتقات مواد نفتی می باشد. تا قبل از جنگ جهانی دوم لاستیک ها به روش طبیعی و با استفاده از کشپارها تولید می شد ولی با توجه به نیاز بالای تولید لاستیک در مقیاس جهانی نیاز بود تا از مواد اولیه ی دیگری برای تولید لاستیک استفاده شود که مواد نفتی در این بین بسیار مورد بهره برداری قرار گرفتند.
کاربرد نفت در پارچه و لباس
می دانیم که بسیاری از محصولات مورد استفاده در پوشاک از نخ و همچنین مواد پلاستیکی تهیه شده است و از طرفی چون مواد پلاستیکی برای تولید نیاز به مواد نفتی دارند متوجه می شویم که برای کار در صنعت پوشاک باید از برخی مواد نفتی استفاده کنیم. این نکته بسیار مهم است که اکثر پوشاک و پارچه های تولیدی از مواد قابل اشتعال استفاده می کنند و باید نسبت به خطر آتش سوزی مطلع باشیم. در پارچه ها از ابریشم مصنوعی گرفته تا پارچه پلی استر و نایلون و همچنین پارچه های خزدار همه از مواد نفتی تولید شده اند.
کاربرد نفت در صنعت پتروشیمی
بالاخره یکی از مهمترین و زیربنایی ترین بخش ها مربوط به صنعت پتروشیمی است که در پالایشگاه های مخصوص که در سراسر جهان برای تولید مشتقات نفتی ایجاد شده است کاربرد نفت خام بسیار مورد توجه است و تا نفت خام موجود نباشد عملا نمی توانیم پالایشگاه ها را فعال نگه داریم. برخی از مهمترین محصولاتی که در صنعت پتروشیمی تولید می شود می توان به کودهای شیمیایی، لاستیک مصنوعی، نایلون، آفت کش ها و حشره کش ها، رنگ ها، عطرها، کربن سیاه، سولفور، پارچه های مصنوعی، رنگ های نقاشی و… اشاره کرد.
جمع بندی درباره کاربرد نفت خام
در این مطلب به ماده ی مهم نفت خام اشاره کردیم که ماهیت و ماده ی اولیه آن چطور بوجود آمده است و همچنین با اهمیت استفاده از آن در صنایع و کارخانجات صنعتی گفتیم که همگی گویای نقش سازنده ی آن در جهان صنعتی امروزی است. در ادامه با برخی از مارد مهم کاربرد نفت خام صحبت کردیم که مشخص است بدون نفت خام بسیاری از کسب و کارها تعطیل خواهند شد چون وابستگی به این محصول بسیار بالاست. اگر بخواهیم بصورت تخصصی با برخی از مواد نفتی که مشتقات آن است آشنا شویم و از فرآیند کار پالایشگاه ها مطلع شویم می توانیم از تجربیات اساتید خبره در فیلم های آموزشی فرادرس استفاده کنیم تا در برخی رشته های تحصیلی مرتبط مانند مهندسی مواد و حفاری نفت موفق باشیم.
