یکی از بخش های مهمی که در زندگی روزمره ماست بحث مربوط به بهداشت و ایمنی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته و در دین ما اسلام نیز به آن امر شده است چون بدون داشتن بهداشت فردی و اجتماعی نمی توانیم سلامت خود و جامعه را حفظ کنیم و از بسیاری بیماری ها جلوگیری کنیم. در این رابطه مشاغلی نیز بوجود آمده اند که یکی از آنها دوره ی بهداشت ایمنی هست که کمک می کند تا سلامت کارمندان و کارگران در یک محیط کاری حفظ شود. برای اینکه افرادی با این تخصص مشغول بکار شوند باید افرادی که تخصص HSE را دارند جذب کنیم. در این مطلب می خواهیم با بدانیم دوره HSE چیست و چه اهدافی دارد تا بتوانیم بدرستی بهداشت ایمنی را در هر محیط کاری حفظ کنیم؟
دوره HSE چیست؟
کسی که بعنوان مجری بهداشت و ایمنی که بیشتر با عنوان HSE شناخته می شود کارشناسی مستقل است که هدف از کار آن جلوگیری از آسیب های بدنی، بیماری های ناشی از کار افراد و در موارد خطرناک کاهش تلفات انسانی و مرگ است.
در هر محیط کاری باید سعی کنیم تا سیستم ها و فناوری های نوین را بکار بگیریم تا بتوانیم خطرات و مشکلات مربوط به تلفات انسانی را در محیط کاهش دهیم و تلاش کنیم وظایف افراد بدرستی در هر حرفه ای انجام شود تا مدیران بهداشت و ایمنی اطمینان پیدا کنند همه ی محیط پیرامون آنها امن است.
از جمله مسائلی هم که هر فرد در طول زندگی خود باید به آن توجه زیادی کند بحث سلامت است که در صورت غفلت از آن با خسارت های جبران ناپذیری مواجه خواهد شد. در این حالت ما باید با استفاده از دستورالعمل هایی سلامت خودمان و همکاران اطرافمان را تضمین کنیم.برای این منظور مجموعه قواعد و قوانینی وجود دارد که به ما کمک می کند آسیب های مربوط به کار شامل خطرات موادهای شیمیایی، حمل و نقل، جابجایی ها، محیط زیست و … محدود شوند و هیچ خطری ما را تهدید نکند.
اگر بخواهیم با این قواعد بصورت تخصصی آشنا شویم باید به سراغ دوره ی HSE برویم و در این راه با تمامی دانش و اطلاعاتی که در اختیار ما قرار داده می شود دوره ی مذکور را به خوبی پشت سر بگذاریم و در کارخانجات و صنایع مختلف مشغول بکار شویم. با دستورالعملی که دولت در کشورمان ایران ابلاغ کرده است هر کارخانه ای باید یک کارشناس با تخصص بهداشت ایمنی مشغول بکار کند که دوره ی HSE را گذرانده باشد.
وظیفه متخصص دوره HSE چیست؟
از وظایف اولیه ی مهندسان بهداشت ایمنی است که سعی کنند شکاف بین تحقیق و توسعه و بهداشت ایمنی با مهندسی از بین برود و از آن برای رواج دادن روش های خوب چه در خانه، محیط باز و همچنین محیط کار استفاده شود. در ادامه بیشتر بررسی می کنیم که دوره HSE چیست و از چه خطراتی ما را حفظ خواهد کرد؟
قبل از هرچیزی اجازه دهید بگوییم که دوره ی بهداشت ایمنی یک کار پزشکی نیست ولی شامل برخی شرایط پزشکی می شود که به آنها توجه شود. البته این دوره و تخصص های آن از نظر پزشکی و بالینی بسیار سودمند و مفید است که نه تنها باعث سلامتی فردی می شود سلامتی جمعی را نیز بهمراه خواهد داشت چون هر نوع شغلی بالاخره با برخی خطرات بهداشتی حرفه ای درگیر است. برخی از این خطرات شامل وضعیت بد بدن، مواد مضر شیمیایی، حرکات تکراری، کار در شیفت شب، لرزش و گرد و غبار و … می شود.
برخی از مهمترین وظایف کسی که متخصص دوره HSE هست را در ادامه نام می بریم :
- توانایی شناسی برخی شرایط مخاطره آمیز در فعالیت های کاری و کارگاهی
- ارزیابی کردن مقدار ریسک ناشی از انجام مرتبط با خدمات و محصولات
- کاهش و حذف مقدار ریسک مرتبط با خطرات
- کاهش دادن جنبه های خطرها برای محیط زیست
- اطمینان پیدا کردن در مورد اعمال و رعایت قواعد و قوانین موجود
- تعیین کردن اهداف در ارتباط با مسائل ایمنی، بهداشت و محیط زیست
- ایجاد آمادگی های مورد نظر برای شرایط اضطراری
- افزایش دادن میزان آگاهی ها و اطلاع یافتن کارکنان بصورت سیستماتیک
برخی از این خطرات را می توانیم خطر بالقوه تعریف کنیم در ادامه ی زندگی هر فردی آن را به مشکلات سلامتی دچار می کند که می تواند بسیار خطرناکتر از مشکلات فعلی قابل دیدن در محیط کار یا خانه باشد. برخی از این خطرات نیز بصورت فوری و مستقیم هستند که باید همه ی آنها توسط متخصص بهداشت ایمنی بررسی و ارزیابی شود و آنها را اولویت بندی کرده که در صورت رفع نشدن آنها را کنترل کند. کنترل خطرات خود نه تنها یک وظیفه ی اخلاقی و قانونی در قبال کارمندان و کارگران است بلکه باعث کمتر شدن زمان انجام کار و همینطور کاهش هزینه های تولید خواهد شد. برای اینکه بتوانیم با تمامی جزئیات آموزش های موجود برای دوره ی HSE آشنا شویم می توانیم از فیلم های آموزشی فرادرس استفاده کنیم که توسط اساتید باتجربه تدریس می شود.
منظور از عبارت HSE چیست؟
سه حرف تشکیل دهنده ی HSE هر کدام مخفف کلمه ی خاص و مورد نظر برای تعریف آن است. که در ادامه معرفی می کنیم.
بهداشت (H) : این حرف معرف پروژه های مختلفی است که شامل بهداشت حرفه ای در محیط کار و جامعه می شود و همچنین بهداشت فردی که برای بهداشت هرکسی نیاز است. بطور کلی می توان گفت که بهداشت فردی هر کسی میتواند منجر به بهداشت عمومی در تمام جامعه و محیط کار شود.
ایمنی (S) : در هر محیط کاری برخی اقداماتی که انجام می شود به هر ترتیب دارای خطرات ایمنی است که باید برای رفع آنها تلاش کرد و از دستورالعمل های ایمنی موجود برای هر محیط کاری استفاده کرد. با برطرف کردن این خطرات می توانیم مطمئن شویم که دیگر خطری از جانب ایمنی افراد را تهدید نمی کند.
محیط زیست (E) : در محیط زیست پروژه های عمرانی و معدنی مختلفی انجام می شود که شامل آب، خاک و هوا می شود که بسته به نوع فعالیت می تواند خطراتی را برای محیط زیست اطرافمان ایجاد کند. نیاز است تا بررسی این خطرات از ایجاد مشکلات برای محیط زیست جلوگیری کنیم تا جامعه ای سالم و پاک داشته باشیم.
پس بطور کلی کلمه ی HSE از سه عبارت بهداشت، ایمنی و محیط زیست گرفته شده که ترکیب آنها دوره ای با نام دوره ی تخصصی بهداشت ایمنی می شود. و هر شخصی که تخصص این دوره را می گذارند باید در این سه حوزه مختلف بهداشت، ایمنی و محیط زیست تلاش خود را انجام دهد تا خطری متوجه افراد و جامعه نشود.
اهداف مهم متخصص دوره HSE چیست؟
حال که با تعریف دوره ی HSE آشنا شدیم می خواهیم اهمیت آن را بدانیم و بررسی کنیم اهداف مهم دوره HSE چیست تا در مسیر این اهداف گام برداریم؟
برخی از این اهداف مورد نظر که در ادامه بیان می کنیم شامل :
- دست پیدا کردن به آمار نبود حوادث منجر به فوت افراد
- کاهش مشکلات منجر به حوادث مربوط به سلامتی و نقص عضو
- اجرا نمودن دستورالعمل های محل کار جهت مدیریت مصرف و انرژی
- اجرا نمودن دستورالعمل های سیستم جهت مدیریت ریسک
- به حداقل رساندن برخی شاخص ها مانند شاخص LTI
- درک کردن چهارچوب و دستورات لایه های حفاظتی
- تشخیص نشانه های بروز کردن حوادث غیرمترقبه
- تشخیص دادن موارد احتمالی برای جلوگیری از بروز حوادث
- تفکیک ایمنی فردی، ایمنی فرآیند کار و همچنین ایمنی شغلی
- پیش بینی کردن حوادث احتمالی در پروژه ها، کارگاه ها و محیط صنعتی
- کسب مهارت های مدیریت بحران جهت جلوگیری از تلفات و افزایش هزینه ها
تمامی مواردی که در بالا ذکر شد از کلیه ی فراگیرانی که در دوره ی HSE فارغ التحصیل می شوند مورد انتظار است و بطور کلی کسب توانایی لازم ذکر شده می تواند باعث کاهش حوادث و خطرات احتمالی در محیط خانه، کار و جامعه شود که بسیاری از انها بر روی کاهش هزینه های انجام کار تاثیر گذار است.
آشنایی با بازار کار و موقعیت شغلی متخصص HSE
بعد از اینکه با تعریف و اهداف دوره ی HSE آشنا شدیم بد نیست بدانیم بازار کار و موقعیت شغلی مناسب برای دوره HSE چیست؟ تمامی شرکت های اصلی و فرعی موجود در ارگان ها و شرکت های بزرگ مانند شرکت نفت و تمامی زیر مجموعه های آن، شرکت های زیرمجموعه سازمان توسعه و نوسازی صنایع و معادن ایران، کلیه ی سازمان و پیمانکارهای زیرمجموعه ی صنایع بزرگ مانند شرکت فولاد و … از جمله مکان هایی هستند که هرکدام به یک متخصص HSE نیاز دارند.
لازم به ذکر است هر مجموعه ای که گواهینامه ی HSE را داشته باشد بدین معنی خواهد بود که آن مجموعه در راه فعالیت های خود و اجرای سازوکارهای تعریف شده تمامی الزامات مربوط به بهداشت، ایمنی شغلی کارکنان و همینطور الزامات محیط زیستی را رعایت خواهد کرد. در نتیجه می توان گفت که هر شرکت و مجموعه ای که بخواهد قواعد ومقررات مخصوص به ایمنی و بهداشت خود را حفظ کند و جریمه های در نظر گرفته شده برای متخلفان شامل حالشان نشود باید یک متخصص HSE را در کنار خود داشته باشد.
آشنایی با شرایط کاری برای علاقمندان دوره HSE
حال کسانی که دوست داشته باشند به این تخصص در شرکت ها و ارگان ها مشغول بکار شوند می توانند با در دست داشتن گواهینامه و مدرک اخذ شده در کلیه واحدهای صنعتی کوچک بعنوان متخصص ایمنی و بهداشت مشغول بکار شوند و وظایف ذکر شده را انجام دهند. همچنین در برخی واحدهای صنعتی بزرگ نیز این افراد می توانند زیر نظر مهندسان ایمنی مخصوص هر کاری مشغول به فعالیت شوند.
معمولا برای متخصص ایمنی و بهداشت دو گزینه جهت اشتغال وجود دارد و کسانیکه مدرک دوره HSE را دارند می توانند از این شرایط شغلی استفاده کنند. مورد اول بصورت مستقل و قراردادی می باشد که در برخی شرایط هم بصورت خاص استخدام می شوند و مورد دوم بصورت مشاوره می باشد که می توانند به توسعه ی سیاست های ایمنی و بهداشتی در هر مجموعه ای کمک کنند. افراد می توانند در هر شرکت و مشاغل خصوصی که نیاز به بهداشت و ایمنی دارد مشغول بکار شوند چون در چند دهه ی گذشته توجه به سیاست های بهداشتی و ایمنی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است که تا در این بخش شاهد رونق بالایی باشیم.
معرفی سرفصل های دوره آموزشی HSE
حال که با فرآیند شغلی و بازار کار دوره ی تخصصی بهداشت و درمان آشنا شدیم می خواهیم بدانیم سرفصل های دوره HSE چیست و چه مطالبی در طول این دوره به علاقمندان آموزش داده می شود. در ادامه برخی از این سرفصل های آموزشی را بررسی خواهیم کرد :
- تعاریف و اصول بهداشت
- HSE چیست؟
- آئین نامه حفاظت و ایمنی
- اصول و مبانی ایمنی حریق
- اصول و مبانی ایمنی برق
- لزوم رعایت نکات بهداشتی
- الزام تهویه مناسب محل کار
- تشریح وظایف مسئول ایمنی تجهیزات
- الزام استفاده از وسائل حفاظت فردی
- ایمنی کار در انبار
- ایمنی کار با ماشین آلات
- ایمنی مسیرهای دسترسی و راهروها
- ایمنی کار در ارتفاع
- آشنایی با کمک های اولیه
- آشنایی با استراتژی های کنترل ریسک
- آموزش و شناخت ایمنی تخریب
- مدیریت کردن پسماندها
- بررسی، تجزیه و تحلیل حوادث
- مدیریت کردن سوانح
- کاهش و حذف میزان ریسک
- آموزش و شناخت گودبرداری صحیح
- آشنایی با نکات احداث سازه های حفاظتی
- آشنایی با مراحل مستقر شدن سیستم مدیریت HSE
- آموزش و ملزم کردن پیمانکاران برای توجه به موضوع HSE
مطمئنا سرفصل مطالب و اطلاعاتی که درباره ی دوره HSE موجود هست بیش از این موارد است که باید در مطالب بیشتری به آنها پرداخته شود.
آشنایی با رشته های دانشگاهی مرتبط با دوره HSE
رشته های تحصیلی بسیار متنوعی هست که با دوره ی HSE در مقاطع کارشناسی، کاردانی، کارشناسی ارشد در دانشگاه های ایران مرتبط است که جهت اطلاع علاقمندان به این رشته ی تحصیلی در ادامه برخی از آنها را معرفی خواهیم کرد.
مقطع کاردانی:
- بهداشت محیط
- بهداشت حرفه ای
- ایمنی صنعتی
مقطع کارشناسی
- مهندسی بهداشت محیط
- مهندسی صنایع گرایش ایمنی صنعت
- مهندسی بهداشت حرفه ای
- مهندسی ایمنی صنعتی
- مهندسی تکنولوژی ایمنی صنعتی
- مهندسی ایمنی گرایش بازرسی فنی
کارشناسی ارشد
- ایمنی و محیط زیست (HSE)
- مهندسی بهداشت محیط
- مهندسی ایمنی و بازرسی فنی
- مهندسی HSE
- مهندسی شیمی گرایش HSE
- مهندسی محیط زیست
- مهندسی ایمنی صنعتی
- مهندسی بهداشت حرفه ای
- مدیریت HSE
- مهندیسی ایمنی گرایش بازرسی فنی
- مهندسی محیط زیست
- آرگونومی
اینها مهمترین رشته های تحصیلی هستند که به سرفصل های آموزشی دوره ی HSE مرتبط هستند و کارآموزان می توانند بسته به میزان علاقه خود در هر مقطع و رشته ی آموزشی تحصیل کنند.
جمع بندی درباره ی دوره ی HSE
در این مطلب با تعریف مفهوم HSE شروع کردیم و با برخی از اصطلاحات و جزئیات مورد نیاز در دوره ی HSE آشنا شدیم. بطور کامل شرح دادیم که وظایف و اهداف دوره HSE چیست و چه اقداماتی باید توسط متخصص دوره ی بهداشت و ایمنی انجام دهد و در ادامه نیز بیان کردیم سرفصل های آموزشی و رشته های تحصیلی مرتبط با دوره HSE شامل چه مواردی می شود. پیشنهاد می کنیم اگر می‌خواهید با تمامی محتوای آموزشی و مطالب تخصصی در این دوره آشنا شوید از فیلم های آموزشی فرادرس استفاده کنید تا به کلیات اصلی و مفهومی دوره HSE مسلط شوید.
